Ирон адæмон бæрæгбонты ‘хсæн ахсджиаг бынат ахсы Дауджыты стырбон. Уый дæр нымад у, ирон адæмы хæдзарадон-культурон царды гуылфæны чи равзæрд, ахæм сыгъдæг ирон бæрæгбоныл, кæнынц æй июны мæйы. Иуæй-иу этнографион æрмæджытæ куыд амонынц, афтæмæй Даудхсыты стырбон ирæттæ арæзтой хуымгæрдæнты-найгæнæнты заманы дæр. Йæ боныл Ирыстоны фылдæр хъæуты нымад цыдис дыццæг. Дзомагъгомы йæ кодтой æнæмæнг хуыцаубоны. Дауджыты стырбон тынгдæр зыдтой Цъалагомы, Къуыдаргомы, Куырттаты, Уæлладжыры æмæ Дыгургомы. Стырбоны куывд кодтой, куыд алчи хицæнæй, хæдзары куывд, афтæ æнæхъæн хъæуæй иумæ дæр. Дауджыты бæрæгбон цы бардуæгты номыл арæзтой, цахæм динон нысан, функци йын уыд, уый фæдыл ахуыргæндтæм нæй иу æмхуызон хъуыды. Г. Ф. Чурсин Дауджыты стырбон хоны бынæттон, ома Кавказы равзæргæ бæрæгбон, фæлæ йын йæ функцион нысан раст нæ фæлгъауы: хæхтæ æмæ, дам, къæдзæхтæн цыт кæныны стырбон у. Зæрæдты хъуыдымæ гæсгæ, Даудхсыты стырбон арæзт цыдис хор æмæ тыллæгæрзады бардуаджы номыл, кæнгæ та йæ кодтой уалдзыгон куыстыты фæуд æмæ хуымты фыццаг æвзарты фæзынды цытæн.

Алантæм чырыстон дины агъоммæ уæларвон тыхты хуыдтой къæйттæ номæй: зæдтæ æмæ дауджытæ. Абайты Васойы хъуыдымæ гæсгæ, ацы дыууæ дзырды цæуынц рагон ирайнаг æвзæгтæй æмæ нысан кæнынц тых, уæндондзинад, гæнæн ис, æмæ нысан кæной уæларвон тыхтæ дæр. Цымыдисаг у, ацы дыууæ дзырдæй хицæнтæй дæр æмæ иумæ дæр (зæдтæ æмæ дауджытæ) ирон адæм абон дæр дзырд дзуаримæ æмхуызон кæй пайда кæнынц, уыцы хабар дæр. Дзырд дауæг (дуаг) бæрæг бардуаг нæ нысан кæны, уый у уæларвон тыхты, уæларвон цæрджыты иумæйаг ном, уæларвон цæрджытæ иууылдæр иумæ зæдтæ æмæ дауджытæ сты. Ирон адæммæ ивгъуыд замантæй абонмæ æрцыдысты терминтæ: хъæуы зæд, сæры зæд, быдыры зæд æмæ а. д. Бинонтæй алкæмæн дæр, алы хæдзарæн дæр, алы хъæуæн дæр, алы быдырæн дæр уыдис йæхи зæд. Зæдтæй чи кæй кæнæ цæй бардуаг уыдаид, уый-иу хъахъхъæдта фыдæй (быдыры зæд хъахъхъæдта хуымты). Адæмы уырнынадмæ гæсгæ, зæдтæ æмæ дауджытæ сты Хуыцæутты Хуыцауы дæлбар, йе ‘ххуысгæнджытæ. Зæдтæн, дам, даудхштæй хъауджыдæр ис базыртæ æмæ арвы тыгъдады тæхынц иу ранæй иннæ ранмæ, зæххыл не ‘рбадынц, афтæмæй. Сабыр, уæздан адæймагæй ирæттæ фæдзурынц: «Зæды хуызæн лæг».