«Саукуыдзы нартхор»
10 февраля 2016 Культура [версия для печати] [читать комментарии] [размер шрифта: a- | А+] [637 просмотров]
Арæх мæ зæрдыл æрлæууы нæ горæты цæрæг, раздæры ахуыргæнæг, уæздан сылгоймаг ныртæккæ дзæнæты бадинаг Мæргъиты Дара. Уый уыд диссаджы уæздан, хæларзæрдæ æмæ кæрдзындæттон сылгоймаг, мæнæ куыд фæзæгъынц, йæ къæбæр, дам, йæ армы дзыхъхъы дардта. Мах йемæ куы базонгæ стæм, уæд ыл азтæ кæд сæ уæз æруагъ-той, уæддæр уыд уæнгрог, йæ уд йæ дзæцц уыд искæйы йæ армы кондæй суазæг кæнын. Иннæ ахæм уыд ирон мыхуыры хæлар, арæх-иу æрбауад редакцимæ дæр. Тынг хæлар уыд куыд мæ цардæмбал Хуриты Гивиимæ, афтæ редакцийы иннæ кусджытимæ дæр. Гиви-йæн йæ мад Мæргъитæй кæй уыд, уымæ гæсгæ Дарамæ мадыхойы зæрдæ дардта. Дара та йæ хуыдта йæ дзæбæх хæрæфырт. Арæх-иу сæ фæхуыдта йæ хæ-дзармæ, уыдис-иу афтæ дæр æмæ-иу сын редакцимæ сихор дæр æрбахаста, зæгъгæ, мæ армы кондæй мын ацаходут. Æгæрыстæмæй сын иу хатт та æрбахаста дзырнатæ, сымах, зæгъ, ирон мыхуыр парахатгæнджытæ стут æмæ, дам, уын ирон хæринаг сцæттæ кодтон.Дараимæ уыд алы темæйыл аныхас кæнын, бирæ зыдта, зындис ыл царды фæлæтæрддзинад дæр. Бирæ-иу фæныхас кодтам, нæ «хорзмæбæллæг» сыхæгтæ ныл гадзрахатæй кæй рацыдысты, уыцы темæйыл, стæй ирон лæппутæ цы бирæ хъизæмæрттæ æвзæрстой, уый тыххæй дæр. Фæныхас-иу кодтам, Советон Цæдисы ныппырхы фæстæ ирон интеллигенци, фысджытæ цы уæззау уавæры бахаудысты, уый тыххæй дæр. Иу ахæмы та нын Мæргъион цымыдисон мысинæгтæ радзырдта Коцойты Арсены тыххæй.
Бæрæг куыд у, афтæмæй иу рæстæджы Арсен ахуыргæнæгæй куыста Ленингоры районы Захъхъоры хъæуы скъолайы. «Арсен Захъхъоры куы куыста, уый æз нæ хъуыды кæнын, фæлæ мæ фыд Къоста уыд йæ ахуыргæнинаг (йемæ ма хъæубæстæй ахуыр кодтой Мæргъиты Ладемыр, Уана, Хацырты Къоте, Пъауле, Тогойты Димо, Саламты Миша, Плиты Мелыко æмæ æндæртæ) æмæ мын-иу йæ хорзы кой арæх кодта.
Иу бон куы уыд, уæд, дам, æнæхъæн Лехурагомыл айхъуыст: нæ ахуыргæнæг Коцойты Арсен, дам, нын Цæгат Ирыстонæй лæвар æрласта иу вагоны дзаг нартхор. Уый дам ис горæт Къаспы æфсæнвæндаджы станцы æмæ, зæгъ, æй хъæуы æрбаласын Захъхъормæ. Уæрдон кæмæдæриддæр уыд, уыдон сæ барæвдз кодтой æмæ-иу райсом раджы ацыдысты нартхор ласынмæ. Уæллаг Захъорæй Къаспы онг уыдзæн 30-35 километры бæрц. Вагоны дзаг нартхор æрбаластой æмæ йæ бафснайдтой уисæй быд къутуйы, стæй банымадтой цæрджыты æмæ йæ афтæмæй алы удгоймаджы сæ-рыл адих кодтой æмхуызонæй.
Арсен, дам, йæхæдæг куыд дзырдта, афтæмæй Цæгат Ирыстоны нартхор кæмæй раласта, уыцы лæг хуындис Саукуыдз. Уымæ гæсгæ йæ схуыдтой „Саукуыдзы нартхор“. Захъхъоргомы нæм уæды онг нартхор куыннæ задис, фæлæ уый уыдис лыстæг æмæ сырх. Саукуыдзы нартхор та уыд урс, ставддæндаг, хъæздыг тыллæгдæттаг æмæ уымæ гæсгæ фæстæдæр æнæхъæн Лехурагомы дæр тауын райдыдтой уыцы сорт. Афтæ уæдæ, канд абон нæ, фæлæ рагæй æнкъарæм нæ цæгаттаг æфсымæрты аудындзинад. Арфæгонд фæ-уæнт æмæ нын сæ ныфс бирæ уæд ноджыдæр», — радзырдта нын Дара.
* * *
Коцойты Арсены тыххæй мын ноджы йæ мысинæгтæ радзырдта ирон æгъдæуттæн табугæнæг, ирæттæ æмæ Ирыстоны, стæй гуырдзиаг-ирон ныхмæлæуды тыххæй бирæ æрмæг æрæмбырдгæнæг, раздæры ахуыргæнæг, советон органты бæрнон кусæг, азфыссæг Мæргъиты Алекси. «Арсен нæ хъæу Захъхъоры скъолайы куы куыста, уыцы рæстæ-джы æз гуырд дæр нæма уыдтæн, фæлæ йæ чи зыдта, йемæ арæх чи æмбæлд, уыдон æй нымадтой канд стыр фыссæгыл нæ, фæлæ ма стыр æгъдауджын, фенддаг лæгыл.
Арæх-иу мын кодтой йæ хорзы кой. Нæ уарзта æнæгъдау митæ, фыдхæрд æмæ фыднозтгæнджыты. Арæх, дам-иу, æмбæлд Лехурагомы цæрджытимæ, разæнгард сæ кодта ахуырмæ. Сывæллæттæй лæмæгъ чи ахуыр кодта, стæй йæ бон скъоламæ цæуын кæмæн нæ уыд, уыдонмæ та цыд сæ хæдзæрттæм æмæ сын уым амыдта кæсын æмæ фыссын.
Куыд дзырдтой, афтæмæй Арсен канд сывæллæтты хæлар нæ уыд, фæлæ йын æнгом бастдзинад уыд куыд комбæсты фæсивæдимæ, афтæ ацæргæтимæ дæр. Алкæимæ дæр ардта иумæйаг æвзаг. Раст цыма се ’ввахс хион, кæнæ хæлар уыд, афтæ уыдон дæр йæ алыварс æмбырд кодтой. Курдиатджын фыссæг æнæкæсгæйæ зыдта Нарты кадджыты æмæ сæ-иу арæх дзырдта цæрджытæн. Бирæтæ сæ сæ зæрдæтæм афтæ арф айстой æмæ сæ уыдон дæр базыдтой æнæкæсгæйæ дзурын. Ме ’рвад Мæргъиты Ило ахуыргонд лæг нæ уыд, фæлæ Нарты кадджытæй бирæ зыдта æнæкæсгæйæ. Уый-иу дзырдта, зæгъгæ, дам, Арсенæй бирæ цыдæртæ базыдтон, уыцы нымæцы Нарты кадджыты дæр. Иломæ цалдæр хатты байхъуыстон æмæ сæ æз дæр бахъуыды кодтон. Уæд ахуыр кодтон Захъоры скъолайы 3-æм къласы. Изæры-иу фæскуыст скъоламæ æрæмбырд сты хъæуы цæрджытæ, мæн дæр-иу бакодтой уырдæм æмæ-иу сын дзырдтон Нарты кадджытæ. Уый уыд Арсены руаджы. Ацы комы цæрджытæ сæрыстыр уыдысты, Коцойты Арсены хуызæн лæг За-хъоры скъолайы ахуыргæнæгæй кæй куыста æмæ йемæ зонгæ кæй уыдысты, уымæй. Уый стыр фыссæг, стыр лæг уыд, æмæ йæ хъуамæ зона æмæ йын кад кæна алы ирон адæймаг дæр», — ахæм фæдзæхстæй фæци йæ ныхас Мæргъиты Алекси.
ДЖИОТЫ Екатеринæ
Источник - Газета Хурзарин.
Уважаемый посетитель, Вы зашли на сайт как незарегистрированный пользователь.
Мы рекомендуем Вам зарегистрироваться либо войти на сайт под своим именем.
Мы рекомендуем Вам зарегистрироваться либо войти на сайт под своим именем.
Информация
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Нашли ошибку?