Коста Хетагуров "ЧИ ДАЕ"
15 октября 2013 Культура [версия для печати] [читать комментарии] [размер шрифта: a- | А+] [7217 просмотров]
ЧИ ДАЕ?
Мыггагаей мае ма фаерс, –
Уаездан лаег нае даен;
Мае уындмае мын ма каес,
Нае баеззын чызгаен.
Мае хаедон – четаенаей,
Мае куырает – каеттаг,
Мае цухъхъа – цъаех тынаей –
Наехи хохбаестаг.
Нымаетхуд, аерчъитае,
Маеронбаст – уаердаех...
Фаерсыс ма мае: чи дае?
Уаед байхъус дзаебаех!..
АЕз райгуырддаен хохы...
Нае хъаедкъул ыскъает, –
Ныр даер мае наеу рохы, –
АЕвгъаеддон уыд уаед...
Раестмаейы хъуыддагаен
Сыгъдаегдаер ран хъуыд,
Фаелае дзы мае мадаен
Хуыздаер ран нае уыд.
АЕлгъыстаен мын баззад...
Таерсын дзы ныр даер...
Рынчынаен “аегаессад
Дае уаед” заегъ, аендаер
Йае бахъуыд–сахатаен
Маегуыры бон циу? –
Нае фаеци мае мадаен
Нае файнуст, нае тиу.
Нае йаем уыд фаекаесаег...
Йае мой йаем каем бадт! –
АЕмае йае фыдваеззаег
Фаекодта мае мад.
Маен иу ус фаехаста...
Сываеллонахуыр,
Йае дзидзи нае ласта
Мае дзыхаей, маегуыр.
Куыд фаераезта, уыйас –
АЕппаетаей даер фаг!
Фаецарддаен аем иу аз,
Фаедаен аем дыггаг.
Фаехъомыл даен афтае, –
АЕдаерсгае цыддаен...
Каем заргае, каем кафгае
АЕмбырдтыл зылддаен...
Чысыл ма йае зонын
Мае фыды... Хаемает, –
Йае номаей йае хонын, –
Каем кодта мае мает!
Дыггаг ус аерхаста...
АЕркодтой маен даер...
Мае “чындз” мае нае уарзта, –
Фыдсыл уыд каемдаер!
Йае рард даер ысхуыстаей,
Йае раевдыд даер – над,
Йае “цу–ма” раехуыстаей, —
Гъеуый дам дын – мад!
Мае фыд–иу къуыригай
Дзаебидырдзуан цыд,
Йае ус та аеригай
Хаедзар–хаедзар зылд.
Цуанон лаег маердтаем
Хаестаегдаер цаеры,
Йае мард та уаелмаердтаем
Нае хаеддзаекаены!..
Фаедзурынц аей алхатт, —
Мае фыдаей хуыздаер
Лаег цуаны нае ахатт.
Ныххаерраегъ каемдаер!
Ус хистытае кодта,
Фаеуаейкодта заехх,
Цы ардта, уый хордта
АЕввонгаей, дзаебаех.
Ныр даер ма аерра даен,
Сываеллонау, сонт, –
Уаед та?... Цаей, йае мадаен
Чи амоны зонд?
Хаерз дзаегъаел каей зайын,
Уый базыдтон... Ку!
Каеуынаей каей сайын? –
Даесаздзыд лаег у!
Ус афаедзы бонмае
Йаехиуыл хаецыд, –
Уаелладжыры коммае
Чындзы та фаецыд.
Маен къаейыл ныууагъта...
Йе амаел, йе раез, —
АЕваедздзаегаен загъта:
Куыст – цардаен фаераез!
Цы куыстаен баеззыддаен
Дзаебаехдаер мыздыл? –
Уаелыгаес фаецыддаен
Гуыбыныхаердыл.
Мае фысымтае радаей,
Мае хуыссаен – лыстаен,
Уаеддаер–иу “дае–да–даей”
Куы ныззарыддаен!
Уаелыгаес – бынхораей
Фыййау даер ысдаен, –
Даес маерты мын хораей
Лаеваердтой мыздаен.
Фыййауаен – уаелаефтау,
Хаелынхуд, хызын,
Йае къаебаер – аенаевгъау, –
Йае куыст наеу уаед зын.
АЕлгъыстаей, уаед надаей
Цы нае бавзаерстон!
Уаеддаер–иу “дае–да–даей”
Куы ныццаелхъластон!
АЕхсаердаесаемаздзыд –
Лаеджы бындзаефхад, –
АЕгаер даер фаехъазыд,
АЕгаер даер фаебадт!
Иаехицаен ныссадзы
Ысхъаелфындз цаеваег,
Уыгаердаентае дасы, –
Иае риуыгъд – баераег!
Цы цаенгтае мыл разад,
Цы хосдзау уыддаен!
Фаелае ма каем баззад
Уыгаердаен маенаен! –
Гаеппаел даер мын нал уыд.
Цы фаеци мае заехх? –
Хаернаегаен дам бахъуыд.
Цу, исты цын заегъ!
Ыссаедз азмае азгай
АЕххуырсты цыддаен...
Цы нае кодтон радгай,
Цы нае–иу уыддаен?
Мае архайд, мае тыхмае
Лаег кодта хаелаег;
АЕккойае мае ныхмае
Каем лаеууыд хаераег!
Маехи та дын стауын, –
Нае дын зыдтон, цы.
Тын уаердын, тын уафын,
Хаердгаейае – даесны;
АЕрцындзаей, хаесгардаей –
Хаерзараехст, чызгау...
Гъеуаеддаер “дае–да–даей”
Чи зарыд маенау?
Йае бонаей уа заердае! –
Куыд хиваенд у, куы!
Заегъ–ма йын: аевзаер дае, –
Уырны йае баегуы!
Бон хурмае нываенды
Раесугъд хуры тын,
АЕхсаев аей аерфаенды
Маеимае хаетын.
Каецаей йаем фаесиды
Саерибары дуг?
Цаемаен дзы аехсиды
Цаедаеджинагау туг?
Йае бонаей уа, уастаен,
Даергъаерфыг раесугъд!
Каем лаеууы йае хъазтаен
Лаеппуйы таеппуд!
Куыд уыди йае фыддзаг?
Куыд разылд мае саер?
Куыд уыдзаен йае фаестаг?
Нае зонын ныр даер...
Йае уындаей куы райди
Мае заердае, куы та,
Цыма йае фаесайди, —
Йе саефт дзы уыдта...
Куыддаер–иу ныхъхъус даен,
Фаелыгътаен–иу дард...
Аргъ нал уыд мае куыстаен,
Ысуаелдай мае цард...
Быцаеугонд хъаеуимае...
АЕмгартаей таерсын...
Гъей, заердае, даеуимае
Каей бон у хаецын?!.
Цаемаен–иу маем касти
Мае саефтхуры хай?
Цаемаен–иу фаераст и
Мае раезты чызгай?
Цаемаен–иу маем бахудт
Хъуызгае–мидбылты?
Цаемаен мае хъуыд агъуд, –
Ливорджын даен цы?
Ныббар мын, каед дардаей
Мае ныхас хаессын, –
Маестджынаей, аенкъардаей
Мае саенттае мысын...
Нае зымаег ингаен у, –
Иае заейтае – нае мает;
Нае фаеззаег куыстаен у,
Нае уалдзаег – дзаенает.
Хур араехдаер тавы,
Ысулаефы заехх,
Саегъ хъаемпаей нае давы, —
Нае хуссаерттае – цъаех.
Фаемил ваеййынц хаехтае,
Фаебур ваеййы дон,
АЕртаехынц наем маергътае,
Фаетынг ваеййы бон.
Фаезыны гаелаебу...
Зынг фесты заердае...
Гъе, мардзае, нае лаеппу! –
Цы фаедае, каем дае?!.
Дае хъару нын равдис! –
Куыддаерфаенды уаед, –
Ираедисаен бар ис:
Йе – фыр, йе – раеуаед.
Мае ираед цаеттае у...
АЕххуырсты мыздаей
АЕрымбырд... Цы хъаеуы, –
АЕппает даер хыгъдаей.
Мае фосаен цын дардтон
Маехи армаей цаехх,
Сае мадаен цын ссардтон
Дыууае галаей баех.
АЕнаеуый, цы заегъай, –
АЕппаетаей раевдыд...
Мае сагъаес, мае катай –
Чызгайаен йае фыд.
Маегуыр лаегмае – схъаелдзырд,
АЕнаебарваессон;
Хъаеубаесты – хъаеды сырд,
Хаедзары – Сырдон.
Дзырды бар каей уадзы,
Каей фаерсы фаендаей?
Чызг тайы, дзыназы,
Мад судзы маестаей...
АЕмваенд ыстаем рагаей...
Мад циу? Мад нае фарс
Хаецдзаенис даендагаей...
Фыд... Фыд у цъаех арс!
Фаекодтон нываендтае, –
Мае куывд мын Хуыцау
Нае исы... Мае заердае
Ысдзаегъаел, ыссау...
Каей барвитон кураег?
Каей та равдаела?
Цаей маегуыр дае, иунаег.
Дае мад амаела!
Каей барвитон кураег?
АЕфсаермлаег каем и?
Мае лаегтаем лаебураег
Куы скаена йаехи?
Маехаедаег фаецаеуон, –
Уаед ноджы фыддаер, –
Куы нае йаем фаелаеууон,
Куы сдзурон аез даер!..
Каей та цын аей курынц
Уый ацы сахат
Саехуыддаег даер дзурынц.
Нае йае даетты мад.
Иае чызг даер каем комы?!.
Фаекъаейных цаем и, –
Йае дзыггутае тоны,
АЕргаевды йаехи...
АЕрвиты маем ал-хатт:
“Цы фаедае, каем дае?
Маелынмае мае ма радт,
Фаезын, каед лаег дае!”
Гъеуый дын мае митае, –
Куыдфаенды цае дом!
Фаерсыс ма мае: чи дае? –
Уаед иунаег – мае ном!
http://hetagurov.ru/tvorchestvo/poezia/if/
Мыггагаей мае ма фаерс, –
Уаездан лаег нае даен;
Мае уындмае мын ма каес,
Нае баеззын чызгаен.
Мае хаедон – четаенаей,
Мае куырает – каеттаг,
Мае цухъхъа – цъаех тынаей –
Наехи хохбаестаг.
Нымаетхуд, аерчъитае,
Маеронбаст – уаердаех...
Фаерсыс ма мае: чи дае?
Уаед байхъус дзаебаех!..
АЕз райгуырддаен хохы...
Нае хъаедкъул ыскъает, –
Ныр даер мае наеу рохы, –
АЕвгъаеддон уыд уаед...
Раестмаейы хъуыддагаен
Сыгъдаегдаер ран хъуыд,
Фаелае дзы мае мадаен
Хуыздаер ран нае уыд.
АЕлгъыстаен мын баззад...
Таерсын дзы ныр даер...
Рынчынаен “аегаессад
Дае уаед” заегъ, аендаер
Йае бахъуыд–сахатаен
Маегуыры бон циу? –
Нае фаеци мае мадаен
Нае файнуст, нае тиу.
Нае йаем уыд фаекаесаег...
Йае мой йаем каем бадт! –
АЕмае йае фыдваеззаег
Фаекодта мае мад.
Маен иу ус фаехаста...
Сываеллонахуыр,
Йае дзидзи нае ласта
Мае дзыхаей, маегуыр.
Куыд фаераезта, уыйас –
АЕппаетаей даер фаг!
Фаецарддаен аем иу аз,
Фаедаен аем дыггаг.
Фаехъомыл даен афтае, –
АЕдаерсгае цыддаен...
Каем заргае, каем кафгае
АЕмбырдтыл зылддаен...
Чысыл ма йае зонын
Мае фыды... Хаемает, –
Йае номаей йае хонын, –
Каем кодта мае мает!
Дыггаг ус аерхаста...
АЕркодтой маен даер...
Мае “чындз” мае нае уарзта, –
Фыдсыл уыд каемдаер!
Йае рард даер ысхуыстаей,
Йае раевдыд даер – над,
Йае “цу–ма” раехуыстаей, —
Гъеуый дам дын – мад!
Мае фыд–иу къуыригай
Дзаебидырдзуан цыд,
Йае ус та аеригай
Хаедзар–хаедзар зылд.
Цуанон лаег маердтаем
Хаестаегдаер цаеры,
Йае мард та уаелмаердтаем
Нае хаеддзаекаены!..
Фаедзурынц аей алхатт, —
Мае фыдаей хуыздаер
Лаег цуаны нае ахатт.
Ныххаерраегъ каемдаер!
Ус хистытае кодта,
Фаеуаейкодта заехх,
Цы ардта, уый хордта
АЕввонгаей, дзаебаех.
Ныр даер ма аерра даен,
Сываеллонау, сонт, –
Уаед та?... Цаей, йае мадаен
Чи амоны зонд?
Хаерз дзаегъаел каей зайын,
Уый базыдтон... Ку!
Каеуынаей каей сайын? –
Даесаздзыд лаег у!
Ус афаедзы бонмае
Йаехиуыл хаецыд, –
Уаелладжыры коммае
Чындзы та фаецыд.
Маен къаейыл ныууагъта...
Йе амаел, йе раез, —
АЕваедздзаегаен загъта:
Куыст – цардаен фаераез!
Цы куыстаен баеззыддаен
Дзаебаехдаер мыздыл? –
Уаелыгаес фаецыддаен
Гуыбыныхаердыл.
Мае фысымтае радаей,
Мае хуыссаен – лыстаен,
Уаеддаер–иу “дае–да–даей”
Куы ныззарыддаен!
Уаелыгаес – бынхораей
Фыййау даер ысдаен, –
Даес маерты мын хораей
Лаеваердтой мыздаен.
Фыййауаен – уаелаефтау,
Хаелынхуд, хызын,
Йае къаебаер – аенаевгъау, –
Йае куыст наеу уаед зын.
АЕлгъыстаей, уаед надаей
Цы нае бавзаерстон!
Уаеддаер–иу “дае–да–даей”
Куы ныццаелхъластон!
АЕхсаердаесаемаздзыд –
Лаеджы бындзаефхад, –
АЕгаер даер фаехъазыд,
АЕгаер даер фаебадт!
Иаехицаен ныссадзы
Ысхъаелфындз цаеваег,
Уыгаердаентае дасы, –
Иае риуыгъд – баераег!
Цы цаенгтае мыл разад,
Цы хосдзау уыддаен!
Фаелае ма каем баззад
Уыгаердаен маенаен! –
Гаеппаел даер мын нал уыд.
Цы фаеци мае заехх? –
Хаернаегаен дам бахъуыд.
Цу, исты цын заегъ!
Ыссаедз азмае азгай
АЕххуырсты цыддаен...
Цы нае кодтон радгай,
Цы нае–иу уыддаен?
Мае архайд, мае тыхмае
Лаег кодта хаелаег;
АЕккойае мае ныхмае
Каем лаеууыд хаераег!
Маехи та дын стауын, –
Нае дын зыдтон, цы.
Тын уаердын, тын уафын,
Хаердгаейае – даесны;
АЕрцындзаей, хаесгардаей –
Хаерзараехст, чызгау...
Гъеуаеддаер “дае–да–даей”
Чи зарыд маенау?
Йае бонаей уа заердае! –
Куыд хиваенд у, куы!
Заегъ–ма йын: аевзаер дае, –
Уырны йае баегуы!
Бон хурмае нываенды
Раесугъд хуры тын,
АЕхсаев аей аерфаенды
Маеимае хаетын.
Каецаей йаем фаесиды
Саерибары дуг?
Цаемаен дзы аехсиды
Цаедаеджинагау туг?
Йае бонаей уа, уастаен,
Даергъаерфыг раесугъд!
Каем лаеууы йае хъазтаен
Лаеппуйы таеппуд!
Куыд уыди йае фыддзаг?
Куыд разылд мае саер?
Куыд уыдзаен йае фаестаг?
Нае зонын ныр даер...
Йае уындаей куы райди
Мае заердае, куы та,
Цыма йае фаесайди, —
Йе саефт дзы уыдта...
Куыддаер–иу ныхъхъус даен,
Фаелыгътаен–иу дард...
Аргъ нал уыд мае куыстаен,
Ысуаелдай мае цард...
Быцаеугонд хъаеуимае...
АЕмгартаей таерсын...
Гъей, заердае, даеуимае
Каей бон у хаецын?!.
Цаемаен–иу маем касти
Мае саефтхуры хай?
Цаемаен–иу фаераст и
Мае раезты чызгай?
Цаемаен–иу маем бахудт
Хъуызгае–мидбылты?
Цаемаен мае хъуыд агъуд, –
Ливорджын даен цы?
Ныббар мын, каед дардаей
Мае ныхас хаессын, –
Маестджынаей, аенкъардаей
Мае саенттае мысын...
Нае зымаег ингаен у, –
Иае заейтае – нае мает;
Нае фаеззаег куыстаен у,
Нае уалдзаег – дзаенает.
Хур араехдаер тавы,
Ысулаефы заехх,
Саегъ хъаемпаей нае давы, —
Нае хуссаерттае – цъаех.
Фаемил ваеййынц хаехтае,
Фаебур ваеййы дон,
АЕртаехынц наем маергътае,
Фаетынг ваеййы бон.
Фаезыны гаелаебу...
Зынг фесты заердае...
Гъе, мардзае, нае лаеппу! –
Цы фаедае, каем дае?!.
Дае хъару нын равдис! –
Куыддаерфаенды уаед, –
Ираедисаен бар ис:
Йе – фыр, йе – раеуаед.
Мае ираед цаеттае у...
АЕххуырсты мыздаей
АЕрымбырд... Цы хъаеуы, –
АЕппает даер хыгъдаей.
Мае фосаен цын дардтон
Маехи армаей цаехх,
Сае мадаен цын ссардтон
Дыууае галаей баех.
АЕнаеуый, цы заегъай, –
АЕппаетаей раевдыд...
Мае сагъаес, мае катай –
Чызгайаен йае фыд.
Маегуыр лаегмае – схъаелдзырд,
АЕнаебарваессон;
Хъаеубаесты – хъаеды сырд,
Хаедзары – Сырдон.
Дзырды бар каей уадзы,
Каей фаерсы фаендаей?
Чызг тайы, дзыназы,
Мад судзы маестаей...
АЕмваенд ыстаем рагаей...
Мад циу? Мад нае фарс
Хаецдзаенис даендагаей...
Фыд... Фыд у цъаех арс!
Фаекодтон нываендтае, –
Мае куывд мын Хуыцау
Нае исы... Мае заердае
Ысдзаегъаел, ыссау...
Каей барвитон кураег?
Каей та равдаела?
Цаей маегуыр дае, иунаег.
Дае мад амаела!
Каей барвитон кураег?
АЕфсаермлаег каем и?
Мае лаегтаем лаебураег
Куы скаена йаехи?
Маехаедаег фаецаеуон, –
Уаед ноджы фыддаер, –
Куы нае йаем фаелаеууон,
Куы сдзурон аез даер!..
Каей та цын аей курынц
Уый ацы сахат
Саехуыддаег даер дзурынц.
Нае йае даетты мад.
Иае чызг даер каем комы?!.
Фаекъаейных цаем и, –
Йае дзыггутае тоны,
АЕргаевды йаехи...
АЕрвиты маем ал-хатт:
“Цы фаедае, каем дае?
Маелынмае мае ма радт,
Фаезын, каед лаег дае!”
Гъеуый дын мае митае, –
Куыдфаенды цае дом!
Фаерсыс ма мае: чи дае? –
Уаед иунаег – мае ном!
http://hetagurov.ru/tvorchestvo/poezia/if/
Уважаемый посетитель, Вы зашли на сайт как незарегистрированный пользователь.
Мы рекомендуем Вам зарегистрироваться либо войти на сайт под своим именем.
Мы рекомендуем Вам зарегистрироваться либо войти на сайт под своим именем.
Комментарии (0)
-
-
0 / 0
-
Информация
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Нашли ошибку?